La Révolution Française (deel 11 : De opstand in de Vendée )

 Wanneer bekend wordt dat er 300.000 mannen werden opgeroepen om het uitgedunde en verzwakte leger te versterken, brak er in de Vendée een opstand uit.
Deze opstand die uitgroeide tot een ware binnenlandse oorlog met veel slachtoffers en ongeziene wreedheden is het onderwerp van deel 11.

De Franse Revolutie - Index -
http://dirkdrubbel.blogspot.com/2011/12/la-revolution-francaise-index.html


- De boerenopstand

- Zoals reeds vermeld was het leger verzwakt door enerzijds desertie en anderzijds door de massale beëindiging van de vrijwilligersengagement.

Loting 1793

 - Op 24 februari 1793 beslist de Convention op aangeven van Danton, 300.000 soldaten te mobiliseren die door loting zullen geselecteerd worden.
- In de provincies heerste reeds sinds het invoeren van de constitution civile du clergé en de afzetting en de terechtstelling van Louis XVI onvrede over de koers die de Convention volgde.


- Over het ganse land breken her en der onlusten uit, maar het is in de Vendée, waar de bevolking gehecht is aan de plaatselijke refractaires en de landadel, dat ze uitgroeien tot een burgeroorlog.

http://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_de_Vend%C3%A9e
http://revolution.1789.free.fr/campagne/Campagnes_vendee.htm

- De mannen die de leiding namen in de opstand waren van verschillend pluimage : de eersten Cathelineau en Stofflet waren boeren, daarna sloot de landadel aam met Charette, de Bonchamps, de la Rochejacquelein, de Lescure en d´Elbée en zelfs refractaire priesters zoals abbé Bernier (*)

Abbé Bernier

(*) abbé Bernier werd lid van de Conseil Supérieur, een raad die werd opgericht om het bestuur in de opstandige gebieden te verzekeren. Hij werd de «apôtre de la Vendée» genoemd.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Abb%C3%A9_Bernier






- Tijdens de burgeroorlog werden langs beide zijden wreedheden begaan en men raamt het aantal slachtoffers, naargelang de bronnen, op 100.000 à 200.000.

*** Een gelijkaardige opstand doet zich voor ten noorden van de Loire in Bretagne, Normandie en Maine-et-Loire . In tegenstelling tot in de Vendée, waar de opstandelingen een front konden vormen en diverse overwinningen behaalden, werden de «chouans»  tamelijk vlug door de republikeinen overwonnen.

Jean Cottereau
(1757-1794)

 De opstandelingen werden «chouans» genoemd naar de bijnaam van de familie Cottereau, de leiders van de opstand. Ze kregen de bijnaam volgens bepaalde bronnen omdat de voorouders smokkelaars waren die de roep van de chat huant (kerkuil) nabootsten om elkaar te waarschuwen.
De leider Jean Cottereau werd Jean Chouan genoemd. ***
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Cottereau







- De eerste schermutselingen hebben plaats op 3 maart 1793 te Cholet, tijdens een informatie over het verloop van de loting.
- Op 10 maart 1793, in Saint-Florent-le-Vieil, komen de jongeren, die zijn opgeroepen voor de loting, in opstand en verdrijven de aanwezige gardes nationaux.
- Wanneer Cathelineau dit verneemt en een wraakactie verwacht, raadt hij de boeren aan de wapens op te nemen om de republikeinen te verdrijven. 

 

La Vendée in 1793

La Vendée in 1793

**********************************************************************

Cathelineau
(1759-1793)

Cathelineau was benevens colporteur, koster in zijn parochie en werd wegens zijn vroomheid «le Saint de l´Anjou» genoemd.
Hij wordt gekozen als eerste opperbevelhebber van het «armée catholique et royale».
Tijdens de belegering van Nantes wordt hij op 29 juni 1793 dodelijk gewond. Men vervoert hem naar Saint-Florent-le-Vieil waar hij op 14 juli 1793 overlijdt.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jacques_Cathelineau



***********************************************************************

- Op 11 maart 1793 heeft in Machecoul, een districtshoofdplaats, een slachting plaats wanneer opstandelingen uit de omliggende dorpen de afschaffing van het decreet komen eisen. De opstandelingen gaan zich te buiten aan wreedheden tegenover de jureurs. Het aantal slachtoffers schommelt naarglang de bron tussen 100 en 800.
- De aanhang groeit snel en op 13 maart 1793 neemt de groep van Cathelineau de controle over het dorp Jallais, waar een eerste kanon wordt bemachtigd, en op 14 maart 1793 de controle over Chemillé, waar drie couleuvrines (*) wordt buitgemaakt.

(*) Een couleuvrine (culverin) was een kanon met een relatief lange loop en een lichte constructie, dat massieve ronde kogels met een hoge snelheid afvuurde, waardoor een relatief groot bereik met een vlakkere baan mogelijk was.
De grootste werd « Marie-Jeanne» gedoopt en werd de mascotte van de Vendéens.

 - Cathelineau rukt samen met de groep rond de gewezen korporaal en jachtopziener Stofflet op naar Cholet dat ze op 15 maart 1793 innemen. De groep is inmiddels uitgegroeid tot 15.000 man.
- Na de inname van Cholet komt gans het gebied van de Mauges onder de controle van de Vendéens.


***********************************************************************

Stofflet
(1753-1796)

- Stofflet opereert aanvankelijk onder het bevel van d´Elbée.
Hij volgt later de la Rochejacquelein op als opperbevelhebber van de Vendéens.
Hij komt in aanvaring met Charette en ondertekent slechts de wapenstilstand op 2 mei 1795 te Saint-Florent-le-Vieil.
Hij herneemt de strijd voor rekening van de comte de Provence in december 1795, maar wordt gevat en op 25 februari 1796 te Nantes gefusilleerd.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Stofflet



************************************************************************

- Tijdens de maand maart 1793 sluiten de inwoners van verschillende kleinere steden en dorpen in de Bocage en de Marais zich aan bij de opstandelingen.(*)
(*) De opstandige royalisten droegen een witte cocarde en werden «les Blancs» genoemd, de patriotes droegen een blauwe cocarde en werden «les Bleus» genoemd.
«les Blancs» opereren vooral in bosrijke gebieden waar het voor de republikeinen moeilijk is grotere eenheden te ontplooien.

Sapinaud de la Verrie
(1738-1793)

- Op 19 maart 1793 behalen de opstandelingen hun eerste overwinning op reguliere troepen. Een colonne soldaten, onder het bevel van generaal de Marcé,(*) die uitgestuurd waren om de opstand in het pays de Retz te onderdrukken worden te Pont-Charrault verslagen en op de vlucht gedreven door de opstandelingen, onder het bevel van ridder Sapinaud de la Verrie.
(*) Generaal de Marcé werd naderhand verdacht van verraad en eind 1793 terechtgesteld. De republikeinen konden niet begrijpen dat geoefende soldaten verslagen werden door een bende boeren en dachten ten onrechte aan verraad. (het verraad van Dumouriez had de republikeinen uitermate achterdochtig gemaakt)



http://fr.wikipedia.org/wiki/Charles_Sapinaud_de_La_Verrie
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis_Henri_Fran%C3%A7ois_de_Marc%C3%A9

bataille de Pont-Charrault

http://www.histoire-en-questions.fr/guerre%20vendee/victoire-charault.html

Cambaceres

- De Convention stemt op voorstel van Cambacérès op 19 maart 1793 een decreet dat de opstandelingen vogelvrij verklaart en geeft de generaals Berruyer, Boulard en Beysser de opdracht de opstand een halt toe te roepen.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques-R%C3%A9gis_de_Cambac%C3%A9r%C3%A8s
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Berruyer
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_Fran%C3%A7ois_Maurille_de_Boulard
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Michel_Beysser

- Op 22 maart 1793 zijn de opstandelingen op weg naar Chalonnes-sur-Loire. Wanneer de 4000 republikeinen de wijk nemen naar Angers keren de opstandelingen, in plaats van zoals verwacht op te rukken naar Angers, terug naar huis om het Paasfeest te vieren.(*)
-(*) Dit illustreert dat de opstand oorspronkelijk een boerenopstand was en geen georganiseerde oorlog. De opstandelingen waren niet georganiseerd, niet getraind en de wapens waren grotendeels afkomstig van gesneuvelde soldaten.

- Wanneer echter gedeserteerde militairen zich bij de bendes aansluiten en de aristocraten een cavalerie vormen neemt de bende opstandelingen de vorm aan van een leger


- Armée Catholique et Royale

- De volgende dagen verzamelen zich 35.000 man in Chemillé om een echt leger te vormen. Het is dan dat enkele landedelen en voormalige officieren, d´Elbée, Charette, de la Rochejacquelein, de Lescure en de Bonchamps zich aansluiten en de leiding van het opstandelingenleger (*) nemen.

(*)Wanneer de landadel en ook deserteurs uit het republikeins leger zich aansluiten krijgen we een zekere organisatie en slaat de geest over van een anti-oorlog naar een contrarevolutionaire beweging die katholiek geïnspireerd is, het «armée catholique et royale»

- In het pays de Retz kiezen de opstandelingen hun leiders uit de burgerij zoals Jean-Baptiste Joly, een chirurg in het régiment de Flandre onder het Ancien Régime en Louis Guérin, een handelaar in pluimvee. Hij noemt zich een « royaliste démocrate» , is erg onafhankelijk en staat vijandig tegenover de adel. Joly zal er met zijn bende op 24 maart 1793 niet in slagen de havenstad les Sables-d´Olonne in te nemen. Na enkele nederlagen sluit hij noodgedwongen aan bij Charette .
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Joly

- De godsdienst wordt het bindmiddel tussen de opstandelingen en als teken van het verbond dragen ze een « sacré coeur» op de borst .


***************************************************************

d´Elbée
(1752-1794)

  - d´Elbée, een gewezen luitenant die zich had teruggetrokken op zijn landgoed te Beaupréau in de Mauges wordt door de boeren gevraagd de plaatselijke leiding te nemen. Hij stond bekend als een moedig man die zich steeds beriep op de goddelijke voorzienigheid. Hij werd daarom «général la Providence» genoemd.
- Hij wordt gewond tijdens de slag te Cholet op 17 october 1793.
Hij wordt overgebracht naar Noirmoutier waar hij wordt gevangen genomen als de «bleus» het eiland heroveren.
Hij wordt op 6 januari 1794, zittend op een stoel, gefusilleerd.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Maurice_Gigost_d%27Elb%C3%A9e

de Bonchamps
(1760-1793)

 - de Bonchamps, een gewezen kapitein leefde op zijn landgoed bij Saint-Florent-le-Vieil in de Mauges, wanneer hij wordt gevraagd om samen met d´Elbée de leiding van het «armée catholique et royale» te nemen.
- Hij wordt gewond tijdens de slag te Cholet op 17 october 1793.
- Hij overlijdt op 17 october 1793, de dag vóór de overtocht van de Loire.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Charles_Artus_de_Bonchamps




 

de la Rochejacquelein
(1722-1794)

- de la Rochejacquelein was op 10 augustus 1792, tijdens de aanval op de Tuileries, luitenant bij de Garde constitutionnelle van
Louis XVI. In maart 1793 wordt hij een van de leiders van het opstandelingenleger.
Hij wordt «Héros de la Vendée» genoemd.

- Bekend is zijn toespraak tot zijn medestrijders vóór de strijd in Neuil-les-Aubiers :« Si mon père était parmi nous, il vous inspirerait plus de confiance, car à peine me connaissez-vous. J'ai d'ailleurs contre moi et ma grande jeunesse et mon inexpérience ; mais je brûle déjà de me rendre digne de vous commander. Allons chercher l'ennemi : si j'avance, suivez-moi, si je recule, tuez-moi, si je meurs, vengez-moi. »


- Hij vindt de dood op 4 maart 1794 tijdens een gevecht te Nouaillé .
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri_de_La_Rochejaquelein

Charette
(1763-1796)

- de Charette, luitenant bij de marine, was één van de gentilhommes die de Tuileries gingen verdedigen op 10 augustus 1792.
Op 27 maart 1793 aanvaardt hij zich aan het hoofd te stellen van boeren uit de Marais.
Hij opereert aanvankelijk onafhankelijk en sluit eerst in juni 1793, na de inname van Saumur, aan bij het «armée catholique et royale».
Hij kreeg de bijnaam «le Roi de la Vendée»
Hij ondertekent op 17 februari 1795 het verdrag van la Jaunaye, maar zal enkele maanden later de strijd hervatten.
Hij wordt op 23 maart 1796 gevangen genomen en op 29 maart 1796 te Nantes gefusilleerd. 



 http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois-Athanase_de_Charette_de_La_Contrie

de Lescure
(1766-1793)

 - de Lescure was ook één van de gentilhommes die de Tuileries verdedigden op 10 augustus 1792 en het er levend van af brachten.
Hij vervoegt de opstandelingen samen met zijn vriend en familielid de la Rochejacquelein.
Hij werd «le Saint du Poitou» genoemd.

- Hij wordt op 15 oktober 1793 gewond bij de slag te Tremblaye, maar maakt desondanks de overtocht van de Loire tijdens de «virée de Galerne». Hij overlijdt onderweg aan zijn verwondingen op 4 november 1793.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis_de_Salgues_de_Lescure

De Marigny
(1754-1794)

 - de Marigny, vriend en de kozijn van de Lescure, was een gewezen officier van de marine tijdens het Ancien Régime. Hij verdedigde op 10 augustus 1792 de Tuileries met de garde constitutionnelle van de koning.
Hij sluit aan bij de opstandelingen maar bestrijdt de republikeinen alleen, na een conflict met Stofflet.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Gaspard_de_Bernard_de_Marigny

Prince de Talmont
(1765-1794)

- Antoine-Philippe de la Trémoïle, prince de Talmont was de zoon van de 8e duc de Thouars, pair de France.
Hij emigreert en dient bij de comte d´Artois. Hij wordt teruggestuurd om in het Westen een contrarevolutie te ontketenen.
Hij sluit aan bij de Vendéens en wordt commandant van de cavalerie. Hij onderscheidt zich tijdens de veldslagen te Nantes en te Cholet. Hij maakt de virée de la Galerne mee en verlaat in december 1793 de Vendéens wanneer Fleuriot en niet hij gekozen wordt als bevelhebber van wat overblijft van het armée catholique et  royale. Hij wordt op 31 december 1793 aangehouden en op 27 januari 1794 terechtgesteld.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Prince_de_Talmont


*********************************************************************

- Er werden drie legers (*) gevormd l´armée d´Anjou (40.000 man) ook l´armée des Mauges genoemd, l´armée du Centre (10.000 man) en l´armée du Marais (15.000 man).

(*) Een andere bron heeft het over vier legers :
- l’armée du Centre (haut bocage) onder het bevel van Sapinaud en Royrand
- l’armée d’Anjou ( Mauges) onder het bevel van Cathelineau, d’Elbée, Bonchamps en Stofflet
- l’armée du Poitou ( haut Poitou) onder het bevel van de Lescure , La Rochejaquelain en Marigny
- l’armée du bas Poitou ( pays de Retz en de bas bocage) onder het bevel van Charette.
De drie eersten vormden het «grande armée catholique et royale», terwijl Charette onafhankelijk opereert en zich slechts sporadisch bij de anderen aansluit.

- Het effectief van de vier divisies fluctueerde gedurende het jaar, naargelang de seizoenen maar bedroeg nooit meer dan 80.000 manschappen. Het effectief bestond uit chouans, deserteurs maar de meerderheid waren boeren.
De divisies opereerden verspreid, sloegen toe bij verrassing en maakten gebruik van het terrein dat het ontplooien van grote troepen onmogelijk maakte.

- De bevolking trachtte de opstandelingen te steunen. Zo is bekend dat men met de positie van de molenwieken de posities van de republikeinen trachtte aan te geven.
Hun voornaamste doel was hun eigen gebied, waarover ze de controle hadden verworven, te behouden.

les armées Vendéens
















 - De eerste gevechten draaien, ondanks een occasionele nederlaag, uit op een duidelijk succes voor de Vendéens :

- Op 13 april 1793 behaalt de la Rochejacquelein de overwinning te Nueil-les-Aubiers .

- Op 22 april 1793 wordt Machecoul door de republikeinen onder  bevel van generaal Beysser heroverd op de Vendéens geleid door Charette.

de la Rochejacquelein
bij de inname van Thouars

- Op 5 mei 1793 behalen Cathelineau, de Bonchamps, Lescure en de la Rochejacquelein de overwinning te Thouars.








-
 Op 16 mei 1793 worden de Vendéens,(*) na een mislukte aanval, door de troepen van generaal Chalbos verslagen te Fontenay -le-Comte
 http://fr.wikipedia.org/wiki/Alexis_Chalbos

(*) Het betrof een gezamenlijke aanval van de Vendéens met Cathelineau, deBonchamps, Lescure, Rochejacquelein,d´Elbée en Stofflet. Een groot deel van de kanonnen werden buitgemaakt, waaronder de couleuvrine  «Marie-Jeanne». Tijdens de slag werd d´Elbée gewond.

- Op 25 mei 1793 slagen Cathelineau, de Bonchamps, Lescure, Rochejacquelein en Stofflet er wel in Fontenay -le-Comte in te nemen.(*)
 (*) Bij de inname wordt de couleuvrine « Marie-Jeanne» heroverd

- Op 9 juni 1793 behalen Cathelineau, Stofflet, Lescure en Rochejacquelein de overwinning te Saumur.(*)
(*) Bij die slag worden 15000 geweren en 60 kanonnen buitgemaakt. Om de overgave van het garnizoen af te dwingen dreven de opstandelingen de vrouwen en kinderen van de gardes nationaux voor zich uit.

- Op 11 juni 1793 herovert Charette de controle over Machecoul.

comte de Biron

- Terwijl leiding van opstandelingen aarzelt om op te rukken naar Niort en het leger van Biron te vernietigen, trekken 20.000 boeren huiswaarts om op het land te werken. Hierdoor gaat een groot deel van de geboekte winst verloren.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Armand-Louis_de_Gontaut_Biron









- Omdat er nogal wat rivaliteiten ontstaan tussen de officieren wordt Cathelinau, op
12 juni 1793 als opperbevelhebber van de drie legers gekozen. - Het aanslepend conflict doet het Comité de Salut public besluiten om het l´armée des côtes de la Rochelle, onder bevel van Beysser en Westermann, l´armée des côtes de Brest onder bevel van Canclaux en l´armée des côtes de l´Ouest onder bevel van Biron naar de Vendée te sturen.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois-Joseph_Westermann
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Baptiste_Camille_Canclaux
http://fr.wikipedia.org/wiki/Armand_Louis_de_Gontaut-Biron

- Op 18 juni 1793 wordt Angers zonder slag of stoot door de Lescure ingenomen


- Het beleg van Nantes

Na de inname van Saumur en Angers lag de weg naar Nantes open. De controle over Nantes was van kapitaal belang voor de Vendéens.

- Nantes was een havenstad die voor de «blancs» de weg kon openen enerzijds naar steun uit Engeland en anderzijds naar een verbinding met de «chouans» in Bretagne.
Er was munitie in overvloed en de fonderie d´Indret, een gieterij belangrijk voor de aanmaak van kanonnen, was maar enkele kilometers verwijderd.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Nantes

Siège de Nantes

generaal Canclaux

- Nantes  werd verdedigd door de plaatselijke gardes nationaux en detachementen van generaal Beysser en generaal Canclaux, in totaal 12.000 man.
De verdedigers beschikten wel over een sterke artillerie.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Baptiste_Camille_de_Canclaux

- Op 23 juni 1793, vijf dagen vóór de aankomst van de «blancs», ontvangen de verdedigers een ultimatum om zich over te geven wat hun meteen de tijd geeft zich beter te organiseren.

- De aanval van de Vendéens op 29 juni 1793 met de divisies van Cathelineau, Charette, de Bonchamps, d´Elbée, de Lescure en Stofflet, in totaal wellicht meer dan 30.000 man sterk, was slecht gecoördineerd en stuitte op een felle tegenstand.
Wanneer Cathelineau met enkele getrouwen bijna het centrum van de stad hebben bereikt wordt hij dodelijk gewond.
d´Elbée neemt het opperbevel over maar slaagt er niet in het tij te doen keren.
Totaal ontmoedigd (*) verspreiden de Vendéens zich en trekken zich de volgende dag terug.

(*) Indien Nantes was gevallen, was dit mogelijk een keerpunt geweest in de Franse Revolutie.
De Vendéens zouden bezit genomen hebben van de fonderie d´Indret.
De verbinding met de «chouans» uit Bretagne had het mogelijk gemaakt naar Parijs op te rukken.
De havenstad was een mogelijke ontschepingsplaats voor emigrés.
De weifelende Engelsen waren bij een samengaan van de Vendée en Bretagne mogelijk tot de actie overgegaan



- la virée de Galerne (*)

(*) «Galerne» is een verbastering van het Bretoens «gwalarn» hetgeen Noord-West betekent, vandaar betekent de titel - de tocht naar het noordwesten
De noordwestenwind wordt in het westen van Frankrijk Galerne genoemd.

Het betreft hier de expeditie, die werd ondernomen door het leger van de Vendéens, naar de havenstad Granville waar men hoopte steun uit Engeland te krijgen.

la virée de Galerne

 - Ondanks de nederlaag te Nantes blijven de opstandelingen regelmatig successen boeken.

-Zo wordt Châtillon-sur-Sèvre op 5 juli 1793 door de herenigde legers van de Lescure, de Bonchamps, de la Rochejacquelein en Stofflet ingenomen. De troepen van Generaal Westermann zijn volledig verrast door de aanval en worden na grote verliezen op de vlucht gedreven.(*)
(*) Ondanks die overwinning verkiezen de opstandelingen eerder hun bezette gebied te behouden en niet opnieuw een aanval te wagen op Nantes.

- Naar aanleiding van de voortdurende successen van de opstandelingen, beslist de minister van oorlog Bouchotte bepaalde officieren uit de adel te vervangen door sans-culottes o.a. Rossignol, Ronsin en Santerre (*), hetgeen op tegenstand van de officieren stootte o.a. van Westermann.

(*) Bij het beleg van Vihiers op 18 juli 1793 kon Santerre ontsnappen dankzij een sprong van zijn paard over een hoogte van 5 voet. Santerre werd ook zo afgebeeld.
- Rossignol werd incompetentie verweten en Ronsin werd verdacht mee te werken aan het vestigen van een militaire dictatuur.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Antoine_Joseph_Santerre
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Antoine_Rossignol
http://fr.wikipedia.org/wiki/Charles_Philippe_Ronsin




- Op 30 juli 1793 en 15 augustus 1793 slagen de 35.000 man sterke divisies, van Charette, de la Rochejacquelein, d´Elbée en Lescure er niet in Luon in te nemen, dat verdedigd wordt door 6.000 soldaten onder bevel van generaal Tunq. De Vendéens lijden zware verliezen. Er was sprake van 2000 doden en 4000 gewonden.
Na de slag is er onder de generaals van de opstandelingen onenigheid over wie schuld heeft aan de nederlaag.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Augustin_Tuncq

Jean-Baptiste Kleber
(1753-1800)

 - Generaal Kleber wordt aan het hoofd van de verdedigers van Mainz, een betrouwbaar garnizoen met veel aanzien, naar de Vendée gestuurd om de opstand de kop in te drukken. Hij komt op 6 september 1793 aan in Nantes.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Kl%C3%A9ber

- Op 18 september 1793 staat Kleber bij Tiffauges met zijn voorhoede van 2000 man tegenover een overmacht van de divisies van Charette, de Lescure, d´Elbée en de Bonchamps en wordt verplicht zich terug te trekken.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Torfou

Jean-Antoine Rossignol 

- Het leger wordt met ingang van 1 october 1793 gereorganiseerd: l´armée de l´Ouest met aan het hoofd Jean Léchelle omvat drie legers :
het l´armée des côtes de la Rochelle met l´armée des côtes de Brest onder bevel van Rossignol (*) en l´armée de Mayence onder bevel van Kleber.
(*) Canclaux werd op 29 september 1793 van het bevel ontheven.






http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_L%C3%A9chelle
http://fr.wikipedia.org/wiki/Arm%C3%A9e_des_c%C3%B4tes_de_La_Rochelle
http://fr.wikipedia.org/wiki/Arm%C3%A9e_de_l%27Ouest
http://fr.wikipedia.org/wiki/Arm%C3%A9e_des_c%C3%B4tes_de_Brest
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Antoine_Rossignol


- De kansen keren en mede door een slechte communicatie worden de divisies van de Lescure, de Bonchamps en d´Elbée op 15 oktober 1793 verslagen bij de slag te Tremblaye.

Lescure gewond te Tremblaye

Tijdens het gevecht wordt de Lescure zwaargewond en bezwijkt enkele weken later aan 
zijn verwonding.

La déroute de Cholet (17-10-1793)

- Op 17 oktober 1793 brengen de troepen van Kleber en Westermann de opstandelingen een zware slag toe tijdens de veldslag te Cholet.
De verliezen zijn hoog aan beide kanten : 4000 doden en gewonden aan de kant van de republikeinen en 8000 aan de kant van de royalisten.
De Bonchamps en d´Elbée worden zwaargewond.


- De oversteek van de Loire

- de la Rochejacquelein, de nieuwe opperbevelhebber van de Vendéens beslist hierop de Loire over te steken (*) en in Bretagne en in Maine et Loire de revolte te herlanceren samen met de «chouanerie» .
Hij hoopt ook de ontscheping van versterking uit Engeland te vergemakkelijken.

Overtocht van de Loire
met de gewonde
de Lescure

 (*) Op 19 oktober 1793 was de overtocht een feit. Naar schatting ging het over 20.000 à 30.000 soldaten vergezeld van burgers in totaal 60.000 à 100.000 personen.
De gewonde de Lescure maakte de overtocht mee.
de Bonchamps stierf op 18 october 1793 vlak voor de overtocht en gaf als laatste bevel het leven van 4.000 à 5.000 gevangenen, die men uiteraard niet kon meenemen, te sparen.




- De tocht naar Granville

- De plaatselijke garnizoenen en de gardes nationaux zijn niet bij machte de tocht van de la Rochejacquelein en Vendéens, waarbij zich Jean Cottereau en 5000 chouans hebben gevoegd, te stoppen.

bataille d'Entrammes

-Westermann lijdt op 26 october 1793 te Entrammes een zware nederlaag met een groot verlies aan manschappen.

De tocht naar
Granville

- de Lescure  overlijdt op 4 november 1793 te Fougères aan de gevolgen van zijn verwondingen opgelopen tijdens de slag te Tremblaye.
- de la Rochejacquelein wordt, ondanks zijn jonge leeftijd, gekozen als opperbevelhebber

- In Granville komen de Engelsen niet ter hulp en de Vendéens slagen er op 13 en 14 november 1793 niet in de stad in te nemen.
- Er blijft de opstandelingen niets anders over dan terug te keren. Op hun terugtocht slagen ze er nochtans in om op 22 november 1793 de republikeinen onder Rosignol te verslaan te Antrain.
- Het effectief van de Vendéens was, door ziektes en uitputting, gereduceerd tot 20.000 weerbare mannen en 20.000 vrouwen en kinderen. De troepen waren gedemoraliseerd, de bewapening was ondertussen ondermaats geworden en bovendien stond de plaatselijke bevolking vijandig tegenover de opstandelingen. De eerste zorg van de groep was niet langer te strijden maar voldoende voedsel te vinden.

- De Vendéens slagen er op hun terugtocht niet in Angers in te nemen en zetten koers naar Le Mans, waar ze een hoeveelheid voedsel vinden dat door de republikeinen was achtergelaten.

La Bataille du Mans

François-Séverin Marceau

- De avond van 12 december 1793 valt generaal Marceau met 15.000 man aan en dringt de stad binnen. De Vendéens die de republikeinen nog niet verwachtten, hadden verzuimd de verdediging van de stad te organiseren en waren volledig verrast.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_S%C3%A9verin_Marceau









-Wanneer de la Rochejacquelein inziet dat de situatie uitzichtloos is beslist hij de aftocht van zijn mannen te dekken, aan de weg naar Laval, de enige niet bezette vluchtroute.
 - De families, vrouwen en kinderen, die nog in de stad verblijven worden door de republikeinen afgemaakt.
Westermann zet de achtervolging in op de vluchtende Vendéens en laat alle achterblijvers afmaken.
- Wanneer de opstandelingen op 16 december 1793 aankomen in Ancenis blijven er minder dan 15.000 over.


- de la Rochejacquelein,Stofflet en ongeveer 1500 man slagen erin de Loire over te steken in Ancenis, als ze ontdekt worden door een patrouille huzaren. De rest van de Vendéens zetten onder leiding van Fleuriot, de vroegere tweede in bevel bij de Bonchamps, de tocht verder naar Savenay.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jacques_Nicolas_Fleuriot_de_La_Fleuriais

Monument ter nagedachtenis
aan de slachtoffers te Savenay

François-Joseph Westermann

- Op 23 december 1793 worden ze bij de slag te Savenay door de troepen van Kleber, Marceau en Westermann gedecimeerd(*)
http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois-Joseph_Westermann

http://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Savenay






(*) Na de slag stuurde Westermann de beroemd geworden brief naar het Comité de Salut public:

« Il n’y a plus de Vendée, citoyens républicains. Elle est morte sous notre sabre libre, avec ses femmes et ses enfants. Je viens de l’enterrer dans les marais et les bois de Savenay. Suivant les ordres que vous m’aviez donnés, j’ai écrasé les enfants sous les sabots des chevaux, massacré les femmes qui, au moins pour celles-là, n’enfanteront plus de brigands. Je n’ai pas un prisonnier à me reprocher. J’ai tout exterminé. Un chef des Brigands, nommé Désigny, a été tué par un maréchal-des-logis. Mes hussards ont tous à la queue de leurs chevaux des lambeaux d'étendards brigands. Les routes sont semées de cadavres. Il y en a tant que, sur plusieurs endroits, ils font pyramides. On fusille sans cesse à Savenay, car à chaque instant il arrive des brigands qui prétendent se rendre prisonniers. Kléber et Marceau ne sont pas là. Nous ne faisons pas de prisonniers, il faudrait leur donner le pain de la liberté et la pitié n’est pas révolutionnaire »


- Kleber schreef in zijn memoires :

« On traverse Savenay, chaque colonne prend une direction différente à la poursuite des rebelles. Le carnage devient horrible. On ne voit partout que des piles de cadavres. Une grande partie va se noyer dans le marais de Montoir, le reste se jette dans les bois où bientôt, ils sont découverts, tués ou faits prisonniers. Équipages, canons, ornements d'églises, papiers relatifs à leur administration, tout tombe en notre pouvoir et, pour cette fois, la défaite de l'ennemi rend sa destruction certaine. On envoie alors des patrouilles d’infanterie ou de cavalerie dans tous les villages des environs. Quelques-uns sont occupés par des Brigands, on veut parlementer avec eux, mais ils répondent par des coups de fusil, et un adjoint de l'état-major, en leur portant des paroles de paix, en fut blessé. Aussitôt on fait un feu roulant sur eux et tous ils périrent. Des milliers de prisonniers de tout âge et de tout sexe sont successivement arrêtés et conduits sur les derrières. Les représentants du peuple les firent juger par des tribunaux révolutionnaires, et la France, l’Europe entière, connaissent toutes les atrocités qu’on a exercé sur ces misérables. La ville de Nantes a particulièrement servi de théâtre à ces scènes sanglantes et inouïes, que ma plume se refuse de décrire … »



- De repressie

- Het einde van de grote oorlog was het begin van een bloedige repressie.
- de la Rochejacquelein en Stofflet waren erin geslaagd de Loire over te steken en Charette houdt stand in de Marais.

• Nantes

Verdrinking te Nantes

- Na de slag te Savenay worden duizenden gevangenen naar de gevangenissen in Nantes gestuurd.
- Wegens plaatsgebrek worden er velen opgesloten in loodsen aan de haven, waarvan er duizenden overlijden aan epidemieën.
- Om de epidemie niet te laten uitbreiden worden er ca. 2600 gevangenen gefusilleerd.
De «commission Bignon»  die gemachtigd is hier en nu het verdict uit te spreken wordt ingesteld om zo het werk van het tribunal révolutionnaire te verlichten.

- Wanneer dat niet volstaat organiseert Carrier  «mariages républicains» , waarbij men gevangenen, twee aan twee gebonden, laat verdrinken in de Loire. Men schat het aantal verdrinkingen op 4000 à 5000.

- Er worden ook 132 notabelen aangehouden en naar het tribunal révolutionnaire in Parijs gestuurd.

Jean-Baptiste Carrier
(1756-1794)

- Carrier wordt door het comité de Salut public naar Nantes gestuurd als «représentant en mission» d.i. een afgevaardigde die moet toezien op de handhaving van de orde en de toepassing van de wetten in de departementen en het leger.
- Zijn mandaat dat loopt van 8 oktober 1793 tot 8 februari 1794 wordt gekenmerkt door een opstoot van repressie en sinistere terreur.
- Volgens getuigenissen had hij een grondige haat tegenover de Vendéens en contrarevolutionairen, maar ook tegen de rijken. Hij was bovendien achterdochtig en verdacht de inwoners van Nantes ervan mee te heulen met de opstandelingen.



- Hij neemt de stad in handen en steunt hierbij op het plaatselijke comité révolutionnaire, geleid door de sans-culottes Chaux en Goullin en de «compagnie Marat», een militie van ca. 60 man, dat op 14 oktober 1793 werd opgericht door en ten dienste van het plaatselijk comité révolutionnaire met als missie opsporing en repressie.

- Het plaatselijk tribunal révolutionnaire bleef functioneren onder Carrier, die bovendien een politieke politie installeert, de « groupe Lamberty»
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Carrier

• Colonnes infernales

- Op 19 januari 1794 stelt Turreau, de nieuwe generaal van l´armée de l´Ouest, zijn plan van «de verschroeide aarde» voor.

Het plan bestaat erin de Vendée te laten doorkruisen door 12 colonnes die alles vernietigen,  de «colonnes infernales»
http://sportbilly4.eklablog.com/troubles-revolutionnaires-les-colonnes-infernales-c403854
http://www.histoire-en-questions.fr/guerre%20vendee/colonnes-sacrifie.html

Dood en graf van Rochejacquelein

- Op 28 januari 1794 wordt Rochejacquelein gedood tijdens schermutselingen in Nuaillé in de buurt van Cholet.
Hij werd voorlopig ter plaatse langs de weg begraven


- De colonnes onder leiding van Turreau, die de Vendée doorkruisen van Oost naar West (*)zijn buitengewoon wreedaardig.
- De oogsten werden verwoest, het vee afgeslacht, dorpen en bossen platgebrand. Er vallen 40.000 doden waaronder vrouwen en kinderen.
(*) Haxo die de opdracht had de colonnes te leiden die van West naar Oost trokken, deed niet mee aan de wreedheden en beperkte zich tot het opjagen van de divisie van Charette.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Nicolas_Haxo

Louis-Marie Turreau
(1756-1816)

- Turreau gaf het volgend devies  aan zijn troepen :
« On emploiera tous les moyens de découvrir les rebelles : tous seront passés au fil de la baïonnette ; les villages, métairies, bois, landes, genêts et généralement tout ce qui peut être brûlé, sera livré aux flammes. »

- De aanpak van Turreau heeft als gevolg dat de boeren zich weer verzamelen rond Charette en Stofflet en een guerrilla starten . Uiteindelijk wordt hij door het comité de Salut public op 17 mei 1794 afgezet.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis-Marie_Turreau





- Verdrag van La Jaunaye

- Charette voerde een guerrilla in de Marais en de Bocage, Stofflet deed hetzelfde in de Mauges. Met wisselend succes vielen ze geregeld republikeinse troepen aan. Zo zijn er gevechten te Cholet, Beaupréau, Bressuire ...

Lazare Hoche

- Tijdens de Convention thermidorienne (*) verandert de houding van zowel de représentants en mission als van de legerleiding, de generaals Hoche en Canclaux. 
(*) periode 27 juli 1794 tot 26 october 1795.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Lazare_Hoche










- Op 12 februari 1795 heeft er in het kasteel van la Jaunaye een ontmoeting plaats tussen generaal Canclaux en Charette en nog een vijftal leiders van de Vendéens.
Charette overhandigt de eisen van de Vendéens .

 - Op 16 februari 1795 overhandigen de republikeinen een ontwerp voor een verdrag en vragen antwoord binnen de 48 uren.

- Na een hevig debat ondertekenen (*) de Vendéens het verdrag van la Jaunaye op 17 februari 1795.
Volgens het verdrag wordt amnestie verleend, worden de  bezittingen gerestitueerd, is er vrijheid van cultus en zijn de Vendéens vrijgesteld van legerdienst.
De opstandelingen verklaren de wapens niet meer op te nemen tegen de Republiek.
« ...nous prenons l’engagement solennel de ne jamais porter les armes contre la République. »

(*) De voornaamste ondertekenaars zijn Ruelle,een représentant en mission en Charette, de generaal van de Vendéens.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Albert_Ruelle

- Stofflet woedend, omdat hij niet betrokken was bij de onderhandelingen, levert nog slag met de republikeinen te Saint-Florent-le-Vieil op 22 maart 1795 om uiteindelijk het verdrag te ondertekenen op 2 mei 1795.

- Het aantal doden volgens een rapport van generaal Hoche maakte de opstand van de Vendée en de chouanerie in Bretagne 380.000 slachtoffers.
Ramingen - betrouwbare registraties ontbreken - van geschiedschrijvers variëren van 120.000 tot 300.000.


- De tweede opstand


- Zowel Charette als Stofflet hervatten enkele maanden later de vijandelijkheden, zonder succes.

- Charette neemt terug de wapens op in juni 1795 tijdens de landing op Quiberon.
(zie deel 18)
Op 25 juni 1795 neemt hij bij verrassing het camp des Essarts in en op 28 juni 1795 wordt een konvooi in een hinderlaag onderschept bij Beaulieu-sous-la-Roche. Bij beide acties vielen weinig doden maar werden ca. 400 soldaten gevangen gemaakt.

- Op 8 juli 1795 wordt Charette door de comte de Provence, die zich in Verona heeft uitgeroepen tot koning LouisXVIII, tot generaal van het Armée catholique et royale benoemd.

- Wanneer de expeditie naar Quiberon mislukt wenden de émigrés en de Engelsen het steven naar de Vendée waar ze op 10-12 augustus 1795 te Saint-Jean-de-Monts het leger van Charette voorzien van wapens, munitie en fondsen.

- Charette, lijdt een nederlaag op 25 september 1795 te Saint-Cyr-en Talmondais.
Louis Guérin, zijn beste luitenant sneuvelt
http://fr.wikipedia.org/wiki/Louis_Gu%C3%A9rin


- Op 30 september 1795 ontschepen 5.000 man, émigrés en Engelsen, op île d'Yeu dat zonder slag of stoot wordt ingenomen. Op 2 oktober 1795 ontscheept ook de comte d'Artois op het eiland.
Charette trekt met nog 9.000 man (*)naar de kust om zijn ontscheping op het vasteland  mogelijk te maken. De comte d'Artois vindt de operatie uiteindelijk te gewaagd en verkiest in te schepen naar Engeland. De ganse opzet mislukt en de meeste manschappen van Charette verlaten hem.
(*) Charette had 15.000 man verzameld maar na de nederlaag te Saint-Cyr-en Talmondais kon hij er nog 9.000 verzamelen.

- Charette moet na de nederlagen te Saint-Denis-la-Chevasse op 22 november 1795 en te Landes de Béjary op 23 november 1795 tegen de republikeinen van Brigadegeneraal Delaage zijn hoofdkwartier in Belleville achterlaten.
http://fr.wikipedia.org/wiki/Henri-Pierre_Delaage

Terechtstelling Charette

- Charette die voortdurend door de republikeinen wordt bestookt, moet vluchten. Hij wordt achternagezeten door de  troepen van divisiegeneraal Travot.
Terwijl voortdurend manschappen deserteren wordt hij uiteindelijk op 23 maart 1796 in de bossen van Chabotterie bij Saint-Sulpice-le-Verdon gevangen genomen door generaal Travot en wordt op 29 maart 1796 te Nantes gefusilleerd. 
http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Pierre_Travot

Terechtstelling van Stofflet

- Stofflet neemt in december 1795  terug de wapens op voor rekening van de comte de Provence, maar de operatie mislukt. Hij wordt gevangen genomen en op 25 februari 1796 te Angers gefusilleerd. 




Bronnen:

Wereldgeschiedenis vol 10 (ISBN 978 90 776 8695 9)
Wereldgeschiedenis in beeld (ISBN 978 1 40548 167 0)
La Révolution Française - Pierre Gaxotte (ISBN 978 2 213 01564 4)
http://gvendee.free.fr/
http://www.diagnopsy.com/Revolution/index.htm
http://www.histoire-france.net/epoque/revolution-francaise.html#lien1
http://www.histoire-fr.com/revolution_francaise.htm
http://home.nordnet.fr/~blatouche/revolution.html
http://revolution.1789.free.fr/page-1.htm
http://chrisagde.free.fr/histrevol/revolution.htm
http://www.cosmovisions.com/ChronoRevolutionFrancaise.htm 
http://ariane-genealogie.net/france1/index/index_revolution.htm
http://acteursrevolution.unblog.fr/
http://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise
http://www.histoire-en-ligne.com/spip.php?article168
http://fr.wikipedia.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Loi_vot%C3%A9e_sous_la_R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise
http://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_France_(Jacques_Bainville)/Chapitre_XV
http://home.scarlet.be/frater5ttr/articles/R%E9volution%20fran%E7aise.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Personnalit%C3%A9_guillotin%C3%A9e_durant_la_R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise
http://www.atlas1792-1804.fr/index.html